Czy AI zda maturę? Okazuje się, że tak. Ale czy uczniowie mogą z niej legalnie korzystać? Co z etyką akademicką? Wraz z rozwojem sztucznej inteligencji edukacja w Polsce staje przed jednym z największych wyzwań ostatnich lat – jak zapewnić uczciwość egzaminów i samodzielność pracy w czasach cyfrowych asystentów?
W 2025 roku Fundacja Zwolnieni z Teorii przeprowadziła eksperyment, w którym AI o nazwie „Prymus”, oparta na technologii ChatGPT 4.0, przystąpiła do egzaminu maturalnego z języka polskiego. Sztuczna inteligencja została przygotowana do egzaminu zgodnie z wytycznymi Centralnej Komisji Egzaminacyjnej, a jej praca została oceniona przez niezależnych egzaminatorów, w tym dwóch z uprawnieniami maturalnymi. Wynik? Pozytywny.
Celem eksperymentu było nie tylko sprawdzenie możliwości AI, ale przede wszystkim sprowokowanie debaty o miejscu nowych technologii w systemie edukacji. Zrodziło to jednak również istotne pytania prawne i etyczne.
Aspekty prawne korzystania z AI podczas egzaminów
Choć AI nie jest wprost ujęta w obecnych przepisach prawa oświatowego, to zasady przeprowadzania egzaminów zewnętrznych jasno zakładają samodzielność ucznia. Korzystanie z pomocy, nawet jeśli jest nią inteligentny algorytm, może skutkować unieważnieniem egzaminu.
– Zgodnie z obowiązującymi regulacjami, egzamin maturalny jest testem samodzielności ucznia. Wszelkie formy wspomagania, niezależnie od tego, czy są to tradycyjne ściągi, czy nowoczesne narzędzia AI, mogą być kwalifikowane jako naruszenie zasad egzaminacyjnych – komentuje mec. Tymoteusz Paprocki z Kancelarii Paprocki, Wojciechowski & Partnerzy.
Aktualnie brakuje jednak szczegółowych przepisów odnoszących się do użycia AI w edukacji. To stwarza ryzyko niejednoznacznych interpretacji, a co za tym idzie – konieczność szybkiej interwencji ustawodawczej.
– Brakuje przepisów, które precyzyjnie odnosiłyby się do użycia AI w kontekście edukacyjnym. To tworzy lukę interpretacyjną, którą należy jak najszybciej wypełnić – nie tylko dla ochrony uczniów, ale i dla jasności działań instytucji oświatowych – dodaje Paprocki.
Jak szkoły przeciwdziałają wykorzystaniu AI na egzaminach?
Wobec braku jednoznacznych regulacji, szkoły wdrażają własne środki zapobiegawcze. Przede wszystkim obowiązuje całkowity zakaz używania urządzeń elektronicznych na salach egzaminacyjnych – telefonów, smartwatchy czy słuchawek bezprzewodowych. W niektórych placówkach stosuje się także wykrywacze sygnałów, jammery oraz monitoring wizualny.
– Szkoły nie mają dziś jeszcze technologii pozwalającej bezpośrednio wykryć użycie AI, ale coraz częściej skupiają się na prewencji. Kluczowe jest również przygotowanie nauczycieli do rozpoznawania nienaturalnych sposobów pisania lub podejrzanych schematów odpowiedzi – zaznacza mecenas Paprocki.
Edukacja uczniów w zakresie etyki cyfrowej staje się integralną częścią programu wychowawczego, a niektóre szkoły wprowadzają nawet rozmowy weryfikujące po egzaminie, gdy pojawią się wątpliwości co do samodzielności pracy.
Reakcje na nadużycia AI
Na podobne wyzwania odpowiadają uczelnie wyższe. Uniwersytet Warszawski, w obliczu zbliżającej się sesji letniej, zintensyfikował działania informacyjne i prewencyjne. Studenci są jasno informowani, że nieuprawnione korzystanie z AI może zostać potraktowane jako plagiat lub oszustwo akademickie.
– Z punktu widzenia uczelni wyższej, AI nie jest zakazana per se – kluczowe jest to, czy student używa jej w sposób transparentny i zgodny z celem pracy. W przeciwnym razie mówimy o naruszeniu zasad etycznych lub wręcz dyscyplinarnych – podkreśla mec. Paprocki.
Uniwersytet wdraża narzędzia antyplagiatowe zdolne do identyfikacji treści generowanych automatycznie i szkoli wykładowców z zakresu rozpoznawania stylu pisarskiego sugerującego użycie AI. W niektórych jednostkach planuje się również wprowadzenie obowiązkowych oświadczeń o samodzielności i sposobie przygotowania prac zaliczeniowych.
Nadchodzące zmiany w prawie
W kontekście dynamicznego rozwoju AI pojawiają się postulaty legislacyjne. Środowiska edukacyjne i prawnicze oczekują nowelizacji prawa, która ureguluje wykorzystanie AI zarówno na poziomie szkolnym, jak i akademickim.
– W najbliższych latach możemy spodziewać się przepisów, które nie tylko zakazywałyby wykorzystywania AI na egzaminach zewnętrznych, ale również definiowałyby, czym jest „samodzielna praca” w epoce sztucznej inteligencji. Prawdopodobne jest też wprowadzenie obowiązku deklarowania użycia AI przy pracach pisemnych oraz rozwój narzędzi umożliwiających jego wykrywanie – prognozuje mec. Tymoteusz Paprocki.
W planach są także wytyczne dotyczące etycznego użycia sztucznej inteligencji w szkołach i na uczelniach – obejmujące zarówno uczniów i studentów, jak i nauczycieli oraz wykładowców.
Nowa rola edukacji
Eksperyment z „Prymusem” pokazał, że AI może poradzić sobie z maturą. To rodzi pytanie, czy tradycyjne egzaminy wciąż są skuteczną metodą weryfikacji wiedzy i kompetencji.
– Musimy odpowiedzieć sobie na pytanie: czy egzamin maturalny powinien weryfikować wiedzę, którą każdy może w kilka sekund uzyskać z AI, czy też raczej zdolność do jej analizy, refleksji i syntezy? – zauważa Paprocki.
W obliczu postępu technologicznego konieczne jest przemyślenie modelu kształcenia – w kierunku kompetencji miękkich, kreatywności, myślenia krytycznego i umiejętności współpracy.
Wykorzystanie sztucznej inteligencji w edukacji nie jest chwilową modą – to stały element rzeczywistości uczniów i studentów. Dlatego tak ważne jest, by szkoły i uczelnie nie tylko zapobiegały nadużyciom, ale również uczyły, jak odpowiedzialnie korzystać z nowych technologii. Wymaga to zmian nie tylko w prawie, ale i w świadomości społecznej.
– Nie możemy udawać, że AI nie istnieje. Kluczem jest stworzenie systemu, który będzie uczciwy, przejrzysty i realistyczny – zarówno dla uczniów, jak i nauczycieli – podsumowuje Tymoteusz Paprocki.
Zespół z Kancelarii Paprocki, Wojciechowski & Partnerzy posiada bogate doświadczenie w obsłudze podmiotów gospodarczych w zakresach takich jak audyt prawny, compliance, badania due diligence czy obsługa transakcji fuzji i przejęć. Doradza również w budowaniu wieloletnich strategii, z uwzględnieniem rozwijających się kierunków wschodnich – skutecznie łączy wschód z zachodem. Kancelaria współpracuje z renomowanymi kancelariami w 14 krajach na świecie, zapewniając swoim klientom bezpieczeństwo działalności w różnych obszarach gospodarczych. Zespół specjalizuje się także w obsłudze złożonych procesów karnych. Podejmuje się spraw, w których występują wątki transgraniczne, white-collar crimes czy działalność zorganizowana. Prowadzi postępowania karnoskarbowe. Prowadzi także sprawy na rzecz osób fizycznych – zwłaszcza te najbardziej skomplikowane. Więcej: https://www.paprocki-adwokaci.pl
Polecamy
